XVI - XVIII wiek

1626 - przejęcie Malborka przez wojska szwedzkie
1629 - rozbudowa systemu umocnień ziemnych
1772 - wkroczenie wojsk pruskich, okres pruskiej dewastacji Fryderyka II
1812-13 - wkroczenie wojsk napoleońskich, modernizacja umocnień

Koniec XVI wieku to kolejna modyfikacja umocnień twierdzy malborskiej. W trakcie wojen polsko-szwedzkich Malbork kilkakrotnie przechodzi z rąk do rąk. Polska załoga twierdzy nie była przygotowana na oblężenie i 19 lipca 1626 roku król szwedzki Karol Gustaw opanowuje Malbork. W latach 1626-27 Szwedzi fortyfikują Malbork, wznosząc od strony południowej i wschodniej ciąg bastionów ziemnych. Szczątki kilku z nich zachowały się do dnia dzisiejszego ( wzniesienie, na którym stoi pomnik H. Sienkiewicza). W 1629 roku powstaje kolejny, długi ciąg umocnień składający się z bastionów, gwiazd i redut. Zamyka on obszar od Sztumskiego przedmieścia aż po piaski. Na tak zabezpieczonym terenie mieścił się obóz 10 tysięcznej armii szwedzkiej.

Fortyfikacje Malborka były modyfikowane zależnie od sytuacji politycznej i ekonomicznej kolejnych właścicieli. Pod koniec XVIII w wraz ze zmianą doktryny wojennej okazało się, że system obronny Malborka jest przestarzały i zniszczony. Dalsza dewastacja nastąpiła po 1772 roku, gdy władzę przejęły wojska pruskie. W 1774 roku miasto sprzedało ostatnią armatę, kupując za nią pompę strażacką. Dopiero kampania napoleońska przerwała proces dewastacji fortyfikacji Malborka. Po zniszczeniach wojennych w XVII w. z dawnej fortecy pozostały już tylko zaniedbane mury, obsadzone nieliczną, słabo uzbrojoną załogą. Charakter obronny Malborka ustąpił gospodarczo-ekonomicznemu.

 

W 1772 roku Malbork zajmują wojska pruskie. Fryderyk II swoje rządy rozpoczął od przyjęcia w Wielkim Refektarzu zamku malborskiego hołdu poddańczego ludności. Stosunek Fryderyk II do zamku cechował praktycyzm. Dla zamku nadeszły ciężkie czasy, zwane okresem dewastacji pruskiej. Zniszczeniu uległy gotyckie sklepienia. Zamek zamieniono w magazyny wojskowe i koszary. W Wielkim Refektarzu, będącym dumą państwa Zakonnego, wojsko ujeżdżało konie. Pałac Wielkiego Mistrza został zamieniony w manufakturę tkacką. Wiele budowli rozebrano, m. inn. część Gdaniska, kaplicę św. Bartłomieja i bramę przy kościele św. Wawrzyńca. Rozbiórką kierował Dawid Gilly. Dewastacje wzbudziły sprzeciw znacznej części społeczeństwa, zwłaszcza ludzi młodych. Inicjatorem protestu był Fryderyk Gilly - syn projektodawcy rozbiórki zamku. W 1804 roku rozbiórka Zamku zostaje wstrzymana. 

W czasie wojen napoleońskich Malbork zajmują Francuzi. Ich rządy trwają do stycznia 1813 roku. W tym czasie Malbork odzyskuje status twierdzy, kosztem zatrzymania rozwoju miasta. Podczas przeprowadzonej na dużą skalę modernizacji systemu obronnego zlikwidowano m. inn. szpital św. Ducha, przedbramie Bramy Mariackiej z kaplicą i Bramę Piaskową. Pobyt wojsk francuskich zrujnował miasto. Długi skończono spłacać dopiero w 1830 roku.